Tên di sản : Đàn Long Uyên
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : 345/QĐ-UBND
Giới thiệu
Qua các tài liệu nói về thần tích của đàn Long Uyên cho chúng ta biết, đàn thờ được xây dựng cách ngày nay gần một nghìn năm. Toạ lạc trên một gò đất cao ráo, mà bao quanh nó là hồ (mau) Rủn. Đây là một công trình kiến trúc được xây dựng theo kiểu lộ thiên; ngoảnh mặt về hướng Tây Bắc, lấy núi Đọ (làng Vồm, Thiệu Hoá) làm điểm tựa sau lưng. Đàn thờ có đầy đủ các đồ thờ tự bằng đá, có 12 đạo sắc phong cho thần. Nhưng trải qua những biến cố thăng trầm của lịch sử và những tác động của thiên nhiên mà công trình kiên trúc xưa không còn nữa, đồ thờ bị thất tán, sắc phong bị mất mát trong thời kỳ bài phong. Tuy vậy, với vị trí và nền móng cũ của đàn thờ vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay, cùng những dòng ghi chép về thần tích của vị thần qua sử sách cũng như các hiện vật cũ còn lại như bát hương đá, cột đá, chân cắm lọng tàn,...là minh chứng xác thực về sự tồn tại của đàn thờ Thần Long Uyên. Vào những năm đầu của thế kỷ XXI, nhân dân trong làng đã cùng nhau chung tay, góp sức phục dựng lại đàn thờ thần theo lối kiến trúc xưa, trên diện tích đất đai là 748,4m2. Vị trí của đàn thờ, Phía Bắc giáp hồ Rủn, phía Nam giáp khu vực dân cư thuộc làng Hoàng Học, phía đông giáp hồ Rủn và dân cư thuộc làng Hoàng Học, phía tây giáp với khu dân cư. Đến thăm quan khu di tích theo thứ tự từ ngoài vào có các công trình: Cổng - Sân và Ban thờ.
Cổng đàn thờ.
Cổng ngoài: nhìn về hướng Đông Nam, được xây bằng gạch với hai trụ vuông có kích thước chiều cao mỗi bên là 3,5m; cạnh vuông bốn mặt là 0,5m, bên ngoài được trát bởi một lớp vôi vữa. Phía trên mỗi bên được gắn một con nghê được đắp bằng vôi vữa và xi măng cốt thép. Lối vào có kích thước rộng 3,8m.
Cổng trong được xây dựng theo kiểu Tam quan bằng gạch với bốn trụ vuông. Trong đó, hai trụ giữa có kích thước chiều cao mỗi bên là 4m; cạnh vuông bốn mặt là 0,5m, bên ngoài được trát bởi một lớp vôi vữa, phía trên trang trí hình đèn lồng với hoạ tiết chim phượng lật ấp trứng; trên đỉnh trụ, gắn búp sen bằng sứ. Hai trụ hai bên có kích thước chiều cao mỗi bên là 2,5m, cạnh vuông bốn mặt là 0,4m; phía trên mỗi trụ đắp 1 con nghé. Lối đi cổng giữa có kích thước rộng 2,4m, hai lối hai bên rộng 0,95m.
Sân đàn thờ: được lát bằng đá xẻ vuông màu xám với kích thước 30 x 30cm, được chia thành hai phần.
Sân ngoài cổng Tam quan có kích thước chiều dài là 3,3m, chiều rộng 7,25m; phần sân này để trống.
Sân trong cổng tam quan có kích thước chiều dài là 5,6m; chiều rộng 7,25m. Sân trong tính từ cổng Tam Quan vào, phía đông có con rùa đội tấm bia đã ghi thần tích của vị thần bằng chữ Quốc ngữ; phần trán bia trang trí mặt hổ phù.
Tiếp đến là tượng 2 con ngựa chầu 2 bên ban thờ. Tượng ngựa được đắp bằng bê tông, có kích thước chiều cao là 1,5m, chiều dài 1,45m, chiều rộng 30cm. Song song với 2 tượng ngựa, ở vị trí sát ban thờ là 2 cây đèn được xây bằng gạch, cốt thép, cột đèn có kích thước chiều cao 2,1m, vuông 45cm x 45cm, phía trên có mái che.
Phần sân xây dựng ban thờ thần có kích thước chiều dài 3,45m, chiều rộng 7,25m; phần sân này được lát gạch hoa có kích thước 20cm x 20cm.
Bài trí đồ thờ
Ban thờ thần được xây kiểu lộ thiên bằng chất liệu gạch vữa và sắt thép, mặt ngoài ốp gạch hoa màu trắng xanh; phía tường hậu được xây cao như một bức bình phong giả tam sơn, hai bên là hai tượng rồng chầu Nhật, ở giữa bình Phong dán bia đá nhỏ có ghi chữ Thần Long Uyên. Ban thờ được bố trí thành 3 bệ thờ như sau:
Bệ thứ nhất (tính từ trong ra) có kích thước chiều cao 1,2m; chiều rộng 0,9m; chiều dài 1,45m. Trong cùng là bát hương đá cũ thờ thần Long Uyên, bát hương phía hữu thờ thần Khánh Lạc Tỉnh Uyên (theo sự tích là em thần Long Uyên); bát hương bên tả là thờ vua Lê Đại Hành, bát hương phía ngoài là bát hương hội đồng và hai chân nến đá đặt ở 2 bên.
Bệ thứ 2 có kích thước chiều cao 1,1m, chiều rộng 0,58m, chiều dài 1,45m. Bệ này là nơi đặt đồ tế lễ nên được để trống.
Bệ thứ 3 có kích thước chiều cao 1,3m, chiều rộng 50cm và chiều dài 1,45m (đây được xem như một hương án để ngoài cùng), trên hương án đặt 1 bát hương đá mới là nơi thờ Hội đồng các thần, 2 bên là 2 chân nến đá.
Phía trước hương án có 1 bát hương, đây là thờ bộ hạ thần quan.
Nhìn chung: Đàn thờ thần Long Uyên hiện nay mới được tôn tạo vào những năm đầu thế kỷ XXI với chất liệu bằng gạch, vữa và sắt thép. Ban thờ được xây dựng trên nền móng cũ, có cấu trúc phù hợp với kiểu dáng của một đàn thờ lộ thiên, mang đầy đủ ý nghĩa của một đàn thờ truyền thống của người Việt. Đây vẫn còn lưu giữ được những di vật cũ của người xưa để lại.